Hip-hop, rap, polski rap - historia i słownik pojęć

Hip-hop, rap, polski rap - historia i słownik pojęć

B-boy

osoba zajmująca się wieloelementową miejską formą

tańca, nazwaną przez media „breakdancem”. Choć „b”

w słowie „b-boy” oznacza „break” (patrz niżej), pionierzy nie

przepadają za spotykanym w mediach słowem breakdancer.

A to dlatego, że podkreśla ono akrobatyczną, siłową stronę

zagadnienia, podczas gdy dla b-boya zawsze najważniejszy

będzie własny styl, kreatywność, wyczucie muzyki.

Beat/podkład

beat to w muzyce szerokie pojęcie; znawca jazzu Roman

Waschko definiował go na przykład jako „uderzenie,

rytmiczny punkt ciężkości”. W kontekście hip-hopu

oznacza warstwę muzyczną utworu, najczęściej w rytmie

4/4, utworzoną za pomocą samlpowania innych nagrań,

ale też maszyn perkusyjnych, syntezatorów czy przez

instrumentalistów.

Beatbox

choć tak nazywano kiedyś maszynę perkusyjną, dziś beatbox

jednoznacznie kojarzy się z perkusją wokalną, wytwarzaną za

pomocą własnego aparatu mowy; jest definiowany (cytat za

jednym z najlepszych rodzimych beatbokserów – TikTakiem)

jako „sztuka rytmicznego naśladowania dźwięków za pomocą jej

narządów”. Wprowadzony do hip-hopu we wczesnych latach 80.

za sprawą Douga E. Fresha, szybko stał się jego nieformalnym,

piątym elemetem. Do czołówki polskich beatbokserów należy

Blady Kris, TikTak, RDW i kolektyw Al-Fatnujah. 

Beef

konflikt między raperami sprowadzony do wymiany

wymierzonych w siebie utworów, dissów. Wynik rywalizacji

wpisanej od początku w kulturę hiphopową, kolejny jej

szczebel po pojedynkach freestyle’owych. Spory urastają

do rangi konfliktów płci (jeden z pierwszych słynnych

befów: U.T.F.O. kontra Roxanne Shante), stylistyk (Ice Cube

kontra Common) dzielnic (Boogie Down Productions kontra

Juice Crew) czy całych wybrzeży (2pac kontra Notorious

B.I.G.), choć najwięcej jest niestety pobudek osobistych.

Do najsłynniejszych polskich beefów należą starcia Liroya

z Nagłym Atakiem Spawacza oraz Tymona ze Wzgórzem

Ya-Pa-3. Wśród najbardziej wojowniczych raperów wyróżnia

się Tede skonfliktowany z Eldo, Płomieniem 81 i Peją.

Blend

polega na zgraniu elementów dwóch nagranych wcześniej,

często diametralnie różniących się od siebie utworów

w nową całość. Był wykorzystywany przez wielu – od

Franka Zappy po Johna Zorna – choć za sprawą hip-hopu

spowszedniał, stając się zwykłym transponowaniem

wokalu na nowy podkład, dokonywaniem przez didżejów

na potrzeby mixtape’ów. Odżył za sprawą Danger Mouse’a,

który w 2004 roku stworzył „Grey album”, łącząc rymy

z „The Black Album” Jaya Z z kompozycjami z „White

Album” The Beatles i wynosząc tym samym blend na nowy,

konceptualny poziom, a przy okazji prowokując światową

dyskusję o prawach autorskich. Polski raper i producent 2sty 

zasłynął z blendów prowokacyjnych, humorystycznych,

dokonując syntezy „To jest to” Hemp Gru z dance’owym

hitem „Coco Jambo” i przenosząc wokal Soboty na grunt

discopolowego Weekendu

Block party

rodzaj imprez ulicznych, które w latach 70. przyczyniły się do

popularyzacji raczkującego hip-hopu. Polegały najczęściej na

rozstawieniu przez didżeja sprzętu grającego podłączonego

nielegalnie do najbliższego słupa elektrycznego i zachęceniu

do zabawy znajomych oraz przechodniów. Często block party

rozwijały się do tego stopnia, że zamykano całe ulice. Nazwą

tą określano imprezy odbywające się w parkach, na skwerach

czy dziedzińcach. Najbardziej znanymi didżejami, którzy

mieli w swojej karierze takie działania, byli m.in. DJ Kool Herc,

Grandmaster Flash oraz Grand Wizard Theodore.

Boom bap

styl rapowej produkcji, który zyskał ogromną popularność

na przełomie lat 80. i 90. Opierał się na samplingu. Pierwsze

skrzypce grały w nim mocne, regularne uderzenia automatu

perkusyjnego – boom to stopa, bap zaś to werbel. Twórcami,

których uważa się za najlepszych reprezentatów tego stylu,

są DJ Premier, Pete Rock, Marley Marl, Large Professor oraz

twórcy skupieni w kolektywie D.I.T.C.

Bounce

szybka, taneczna odmiana hip-hopu z Nowego Orleanu

bazująca początkowo na złożonym rytmie, wysuniętym

na pierwszy plan basie, prostych melodiach i jeszcze

prostszych tekstach, często ograniczonych do paru

powtarzanych w kółko obscenicznych wersów. Nawiązująca

do karnawałowych tradycji miasta i zamieszkujących go

mniejszości muzyka, dystrybuowana przez niezależne

oficyny szybko ewoluowała. Odbiła się nieco szerszym

echem za sprawą Mystikala, a następnie spopularyzowała

się w drugiej połowie lat 90. dzięki umowom oraz fuzjom

pozwalającym wydawnictwom Cash Money iNo Limits wejść

do głównego nurtu. Bounce stał się pojęciem tożsamym

z „dirty south”, oznaczając syntetyczny, nieregularny,

upstrzony hi-hatami rap z ciętymi spowalnianymi refrenami,

epatujący hedonizmem w tekstach i nuworyszowską

estetyką. W tej formie zainspirował polskich raperów:

Borixona (zwłaszcza przy projekcie Hardkorowa Komercja),

Tedego, później Eisa. Bounce stanął w opozycji do

etosowego trueschoolu.

Bragga / braggadocio

wychwalanie własnych umiejętności bądź po prostu

przechwalanie się np. niekoniecznie zgodnym

z rzeczywistością stanem posiadania. Rapowa konwencja

wpisana w gatunek od samego początku, od nagrania

Sugarhill Gang z 1979 roku, zakorzeniona u Afroamerykanów

chociażby za sprawą subkultury Zoot Suits czy popisów 

boksera Muhammada Alego. Samo słowo pochodzi od

angielskiego „brag” (chełpić się), a włoskie brzmienie

zapewniło mu „The Faerie Queene”, XVI-wieczne dzieło

Edmunda Spensera, w którym bohater-samochwała

nosił imię „Braggadocchio”. Spośród amerykańskich

specjalistów od bragga wyróżnić należy m.in. LL Cool J’a,

Rakima, Big Daddy Kane’a, Nasa i Jaya Z, z polskich – Tedego,

DonGURALesko, Fokusa, świętej pamięci Freeze’a czy Dyhę.

Break

przejście perkusyjne w funkowym bądź jazzowym utworze.

Wyodrębnione i zapętlone przez producenta bądź didżeja

pozwala stworzyć bit. W ten sposób break w latach 70.

wykorzystał didżej innowator o jamajskich korzeniach – Kool

Herc. Pozwoliło to zaistnieć breakdance’owi, ale też w bardzo

istotny sposób wpływało na muzykę miejską czy klubową.

Warszawski kolektyw Break Da Funk pokazuje, że wpływa do

dziś. Do najsłynniejszych, używanych niezliczoną ilość razy

breaków należą chociazby te z „Amen, Brother” The Winstons,

„Apache” Incredible Bongo Band i „Funky Drummera” Jamesa

Browna. Wiele klasycznych breaków w ramach swojego cyklu

dźwiękowych kolaży zatytułowanych lekcjami („Lessons”)

zebrał w całość amerykański duet Double Dee i Steinski.

Breakdance

nazwa pod którą spopularyzowany został b-boying,

wyodrębniony w Nowym Jorku na początku lat 70. taniec

łączący m.in. jazzowe tradycje taneczne (tap, lindy hop), 

ekscentryczne kroki Jamesa Browna oraz akrobatyczne

elementy podpatrzone w sztukach walki (od kung-fu po

capoeirę), a do tego wyraźnie czerpiący z ducha rywalizacji

przepełniającego praktykowany w gangach uprock, formę

proto-breakdance’u z końca lat 60. B-boying jest jednym

z czterech (graffiti, emceeing i didżeing) elementów hiphopu rozumianego jako kultura. Początkowo był domeną Afroamerykanów i Portorykańczyków, ale dzięki filmom

z pierwszej połowy lat 80. – „Wild Style”, pokazanym nawet

w Cannes „Beat Street” (z legendarną sceną pojedynku Rock

Steady Crew z New York City Breakers) czy adresowanym

do szerszej publiczności, rozrywkowym „Flashdance” stał

się fenomenem ogólnoświatowym z własnymi zawodami

(m.in. Battle of the Year). Wśród polskich ekip wymienić

należy chociażby Non Toper Mielonka, Ready to Battle, Azizi

Hustlaz czy Polskee Flavour. Na pierwszej płycie DJ-a 600V

znalazł się dedykowany b-boyom numer, a zespoły, takie jak

Stylowa Spółka Społem, Siła Dźwięq bądź MC eL-Cookizo

z powodzeniem łączyły praktykę breakdance’ową z rapową.

Cloud Rap

styl muzyki rapowej bazujący na hipnotycznych, głębokich,

pobudzających wyobraźnię bitach oraz tekstach, w których

raperzy często sięgają po surrealistyczne opowieści.

Nie brakuje głosów, że to najbardziej psychodeliczna odmiana

hip-hopu, Najbardziej popularni producenci tworzący cloud

rap to Clams Casino i Spaceghostpurrp. 

Crunk

odmiana hip-hopu, której korzenie sięgają Południa Stanów

Zjednoczonych i lat 90. Największą popularność osiągnął

w okolicach 2003-2004 roku za sprawą wielkich sukcesów

producenta Lil Jona, który stał się międzynarodową ikoną

crunku. Do produkcji nagrań najczęściej używano automatu

perkusyjnego Roland TR-808, a podkłady opierały się

na syntetycznych dźwiękach z mocno zaakcentowanym

basem. Crunk to odmiana wybitnie klubowa, hedonistyczna

i doskonale sprawdzająca się na imprezach.

Cut

fragment wokalny z cudzego bądź własnego nagrania

wskreczowany przez didżeja do utworu jako uzupełnienie

zwrotki czy też refren albo jego osobna partia. Mistrzami

w tej dziedzinie są DJ Premier i DJ Revolution, w Polsce

najefektowniejsze cuty zaprezentowali Twister, Panda,

Deszczu Strugi i Spox.

Demo/demówka

kilka utworów zebranych w całość z myślą o zaprezentowaniu

ich potencjalnemu wydawcy. Każda wytwórnia muzyczna jest otwarta na tego typu nagrania.

Diss/dis

spopularyzowany w latach 80. skrót od „disrespect”, czyli

braku szacunku. Zniewaga przyjmująca różne formy – od

wersu do całego utworu. Wymierzona w osobę bądź grupę

osób, zjawisko czy tendencję, nie zawsze nazywająca 

adresata po imieniu. Na przykład: „jak można jarać się

polskim rapem / jak ich oglądam, nienawidzę ich matek”

(Ciech).

DJ/DJ’ing/didżej

skrót rozwijany jako „disc jockey”. Osoba prezentująca

muzykę na imprezach, mixtape’ach bądź w radiach.

W hip-hopie spełnia szczególną rolę, bowiem jej

umiejętności i posiadany zbiór nagrań pozwalały

samplować, a co za tym idzie tworzyć beaty (początkowo

pojęcie didżeja i producenta było tożsame), skreczowanie

je dopełniało, zaś w trakcie koncertu didżej był w stanie

zastąpić całą grupę muzyków. Podejście do gramofonu

jak do pełnoprawnego instrumentu miało swój

początek w turtntablizmie, najbardziej zaawansowanej

technicznie, wychodzącej daleko poza hip-hop formie

didżejskiej wypowiedzi.

EP/epka

forma pośrednia między singlem (sformułowanie

„Extended Play” odnosiło się początkowo właśnie do

rozszerzonego singla) a albumem. Brytyjskie Official

Chart Company defniuje „epkę” jako byt czteroutworowy,

25-minutowy, choć już pierwsze tego typu wydawnictwa

na siedmiocalowych winylach mogły zawierać do sześciu

utworów. Format stał się popularny w dobie krótkich,

intensywnych nagrań punkowych, ale występuje w hiphopie, również polskim. Najsłynniejsze przykłady to „EP” Grammatika, „Moda na Epkę (Najebawszy EP)” Smarki

Smarka, Kixnare’a i DJ-a Pyska, „Gorączka w Parku Igieł”

Jimsona i „3854 i 3 kroki” Pelsona.

Featuring

gościnny udział jednego artysty (to może być didżej,

wokalista, raper) w nagraniu drugiego. Wzajemne

zapraszanie się na płyty i krzyżowanie stylów to jedna

z atrakcji muzyki hiphopowej. W Polsce pamiętano o tym

od samego początku. Na debiucie Trials-X występuje Numer

Raz (jako Mc Bob), na piewszej płycie Liroya – Wzgórze

Ya-Pa-3, zaś Molestę odwiedza m.in. Warszafski Deszcz.

Flow

sposób w jaki raper artykułuje wersy w utworze, by połączyć

je w spójną całość i uczynić z wokalu nie tylko nośnik treści,

lecz także idealnie wpasowany w podkład instrument. Flow,

bawiąc się akcentem, modulacją, tempem, trzymając się

swojego, nie zawsze identycznego z bitem rytmu, zapewnia

słowom melodię i płynność. Podlega ewolucji – wraz

z Rakimem przyszły rymy wewnątrz wersów, Kool G Rap

iKool Keith wyszli poza rygor werbla, Bone Thugs-n-Harmony

postawili na szybkość i śpiewność.

Follow up

nawiązanie do cudzego bądź własnego wersu czy utworu

przez bezpośrednie przytoczenie lub sparafrazowanie go

w tekście. Kolejny obok cutów sposób na pielęgnowanie 

hiphopowej historii, upamiętnienie dobrych linijek

i cementowanie sceny. Tede rapował „nie ma rapu bez

follow-up-ów”, i są ich rzeczywiście setki. Na przykład

Kasta Skład refrenem utworu „123” nawiązywał do „Stop

the Violence” BDP, wcześniej wykorzystanym jeszcze

przez duet Black Star w numerze „RE:DEFinition”. Kiedy

Gedz rymował u Kajmana w utworze „Jeszcze raz” wersy

„Gdybym cofnął czas, pewnie nic bym nie zmienił / 22 lata

chodzę po tej ziemi” odnosił się do kawałka „Mercedens

Benz” donGURALesko, gdzie ten nawinął „Gdybym mógł

cofnąć czas pewnie nic bym nie zmienił / 26 lat chodzę sam

po tej ziemi”

Freestyle / styl wolny

rapowa improwizacja, tworzenie i artykułowanie rymów

w czasie rzeczywistym, które służyć może zarówno

rywalizacji (często zorganizowanej w klubie, w formie

sędziowanych przez jury bądź publiczność bitew,

tzw. freestyle battles), jak i urozmaiceniu koncertu czy

uratowaniu rapera, gdy ten zapomniał tekstu utworu.

Freestyle to pierwsza wizytówka rapera, często przyczynek

jego kariery, to również naturalna forma rozstrzygania

konfliktów (vide „Przyjdź na wolnym, a pójdziesz w pizdu”

kierowane przez Tede do Eldo). Wujek Samo Zło i O.S.T.R.

rejestrujący swoje improwizacje w formie dostępnych

nagrań, rozprzestrzenione na cały kraj imprezy WBW

(Wielkiej Bitwy Warszawskiej) oraz transmitowane

w telewizji, cytowane w prasie i starcie ekip Obrońcy 

Tytułu i Gib-Gibon skład (Bitwa w Płocku) spopularyzowały

freestyle lokalnie. Film „8 Mila” (2002) z udziałem Eminema

wywołał ogólnoświatową modę.

Funk

gatunek muzyczny, który w latach 60. narodził się z jazzu,

soulu i R&B. Roman Waschko podkreśla, że jeszcze w latach

50. mianem „funky” (słowem używanym kontekście seksu

czy smrodu) określano „jazzowy styl ostrej gry nawiązującej

do tradycji bluesa i murzyńskiej muzyki kościelnej”. Funk

rozpoznamy po wysuniętej na sam przód, melodyjnej

linii basu, gitarze akcentującej rytm, rozbudowanych

jazzowych harmoniach, wrazistym tanecznym groovie.

Za ojców gatunku uważa się Jamesa Browna, Slya

Stone’a i George’a Clintona. Funk usłyszymy u wielu

artystów – od Prince’a, przez Red Hot Chili Peppers i Rage

Against the Machine, po Jamiroquai i Jamiego Lidella. Leży

również u podstaw hip-hopu.

Gangsta rap

rap już nie tylko odbijający rzeczywistość gett -

narkotyki, seksizm, przemoc związaną z gangami – ale

nią zafascynowany. Jednym z pionierów jest filadelfijczyk

Schoolly D, który w utworze „P.S.K. What Does It Mean?”

z 1985 roku rapuje o gangu, którego był członkiem – Park

Side Killers. Za drugiego uchodzi Ice T z Los Angeles,

samozwańczy „original gangsta”, z rok późniejszym

„6 n the Morning”. Choć gangsterki za mikrofonem można doszukać się i u nowojorskich Boogie Down Productions (album „Criminal Minded”) i u południowców z Geto Boys,

z nurtem utożsamiani są Kalifornijczycy – wszystko to za

sprawą przełomowego „Straight Outta Compton” formacji

N.W.A., późniejszej, solowej działalności członków tej grupy

i artystów zrzeszonych wokół labela Death Row. Na skutek

odmiennych uwarunkowań kulturowych polskiego gangsta

rapu nie mieliśmy, choć jego echa słychać u Born Juices czy

wczesnych Killaz Group.

Graffiti/jam

niezwykle szeroki termin, obejmujący elementy wizualne,

np. obrazy, podpisy lub rysunki, które są umieszczane

w przestrzeni publicznej, najczęściej miejskiej,

niekoniecznie za zgodą właściciela terenu. Zazwyczaj

tworzone jest anonimowo i bez odpowiednich zezwoleń,

znacznie rzadziej na zamówienie właściciela pomalowanego

obiektu. Graffiti to jeden z elementów składowych kultury

hiphopowej. Do dziś trwa dyskurs, czy jest to forma sztuki,

czy też miejskiego wandalizmu. W hip-hop wpasowało

się m.in. za sprawą okazjonalnych jamów, czyli spotkań

grafficiarzy, którzy dostali do zagospodarowania określony

teren i malowali „na legalu” w rytm utworów puszczanych

przez didżeja.

Hasztag/hashtag

pojedyncze słowo lub ciąg znaków poprzedzone symbolem

#. Szczególnie popularne w serwisach społecznościowych,

zwłaszcza na Twitterze, gdzie ułatwia grupowanie

i wyszukiwanie wiadomości, dla których jest łącznikiem.

W hiphopowych tekstach używane najczęściej jako

połączenie kilku słów, nawiązanie do określonych osób

lub sytuacji, wstawiane niejako w postaci zamiennika

słowa „jak”.

Hip-hop (jako kultura)

ruch muzyczny i społeczny zapoczątkowany w latach

70. w Stanach Zjednoczonych. Jeden z twórców kultury

hiphopowej, DJ Afrika Bambaataa, wprowadził pojęcie

czterech filarów hip-hopu. Są nimi rap, didżeing, b-boying

i graffiti. Uniwersalny przekaz audiowizualny spowodował,

że hip-hop niezwykle szybko zyskał międzynarodową

popularność.

Hip-hopolo

krytyczny termin określający utwory rapowe, których

estetyka i brzmienie nawiązywały do muzyki disco-polo.

Jako pierwszy do obiegu publicznego wprowadził go Ten

Typ Mes, wyśmiewający twórczość artystów związanych

z poznańską wytwórnią UMC – Meza, Ascetoholix oraz 18L.

Hip-hopolo charakteryzowało się ludycznym bądź rzewnym

przekazem, nośnymi półamatorskimi refrenami, banalnymi

melodiami i niezbyt skomplikowaną strukturą kompozycji. Dziś tzw. hip-hopolo stanowi odrębny, komercyjny nurt polskiego rapu, jednakże na scenie pojawia się także rap o miłości, czyli dowód na to, że ambitnie na takie tematy rapować też się da.

Horrorcore

nurt hip-hopu, który powstał w Stanach Zjednoczonych

na początku lat 90. Rapowy odpowiednik death metalu.

Jego protoplastami były formacje Gravediggaz, Insane

Clown Posse, a w kolejnych latach z powodzeniem w takiej

stylistyce sprawdzali się m.in. Ill Bill oraz Necro – twórcy

związani z grupą Non Phixion. Horrorcore przedstawiał

pełne agresji, brutalności, sadyzmu i przemocy teksty,

w których dominowały wątki przestępstw, wyuzdanego

seksu, narkotyków. Towarzyszyły im podkłady, w których

producenci chętnie sięgali po brzmienia gitarowe czy cytaty

z filmów grozy i horrorów.

Instrumental

w hip-hopie używa się tego słowa zamiennie z terminami

bit, produkcja, podkład czy kompozycja. Jest to nagranie,

które raper wykorzystuje jako podstawę muzyczną.

W muzyce popularnej instrumental to z kolei utwór,

w którego nagraniu wykorzystano jedynie instrumenty

muzyczne bądź sample i który nie posiada partii wokalnych.

Label

inaczej wytwórnia płytowa – firma zajmująca się produkcją,

promocją i dystrybucją nagrań muzycznych. W historii

polskiego hip-hopu największą rolę odegrały oficyny

S.P. Records, Asfalt Records, Blend Records i T1-Teraz.

Z kolei niewielki wkład w promocję gatunku i popularyzację rapu miały duże wytwórnie, które od samego początku

wykazywały spory dystans do hip-hopu i nie dostrzegły jego

potencjału komercyjnego w Polsce.

Maxi-singiel

wydawnictwo muzyczne, na które składają się co najmniej

trzy nagrania. Szczególnie popularne były w latach 90., gdy

ukazywały się przede wszystkim na płytach winylowych.

Obecnie rzadko możemy się spotkać z taką formą płyt

wydawanych na nośnikach fizycznych. Na maxi-singlach

często znajdowały się ekskluzywne remiksy oryginalnych

nagrań, ich wersje instrumentalne, a cappella czy też

radiowe – ocenzurowane. Często umieszcza się na nich

również utwory, które nie trafiły ostatecznie na longplay

danego artysty.

MC/emce/emcee

mistrz ceremonii, z ang. Master of Ceremony. W hip-hopie

używa się obecnie tego określenia na wszystkich raperów,

ale jeszcze w latach 80. i 90. odnosiło się ono przede

wszystkim do tej ich grupy, która sprawdzała się w bitwach

freestylowych czy prowadziła w wymyślny, kreatywny

sposób duże koncerty i imprezy hiphopowe.

Mixtape

wydawnictwo przygotowane przez didżeja, najczęściej

publikowane w nieoficjalnym obiegu. Popularność

mixtape’ów przypadła na lata 80. i 90., a dla wielu słuchaczy była to najlepsza okazja, by zapoznać się znowymi utworami,

remiksami czy utworami, które nigdy nie ukazały się na

regularnych wydawnictwach. Mixtape pozwalał didżejowi

na zaprezentowanie swoich umiejętności i wyobraźni,

chociażby poprzez tworzenie blendów, czyli nałożenie

wokalu a cappella na podkład z innego nagrania. Obecnie

w amerykańskim hip-hopie używa się tego określenia na

płyty z w pełni autorskimi, premierowymi nagraniami,

które trafiły do internetu, a nie do regularnej sprzedaży.

W Stanach Zjednoczonych za wzór uchodziły mixtape’y

przygotowane przez DJ-a Premiera oraz Funkmaster Flexa,

w Polsce wpływ na tę gałąź hip-hopu mieli m.in. DJ 600V

(jako DJ Niewidzialna Ręka), DJ Jan Marian oraz DJ Twister.

New school/nowa szkoła

w amerykańskim hip-hopie to okres, który rozpoczął

się w drugiej połowie lat 80., gdy muzyka rap przestała

być prostym, imprezowym gatunkiem, a zaczęła

nabierać obecnych kształtów. Przejawiało się to bardziej

skomplikowaną warstwą tekstową, szlifowaniem przez

raperów flow, a w warstwie muzycznej wyjściem poza

prosty sampling i brzmienia klawiszy. Na przełomie lat 90.

i XXI wieku jako new school interpretowało się nowy styl

produkcji nagrań, w którym brylowali Timbaland, Swizz

Beatz, Mannie Fresh oraz The Neptunes.

Nielegal

płyta wydana w niezależnym obiegu, bez pomocy wytwórni

płytowej. Nielegalne wydawnictwa mogą być zarówno

bezpłatne, wpuszczone do internetu, jak i sprzedawane

przez artystę za pomocą jego strony i na koncertach

pełnopłatne longplay. Najsłynniejszym polskim nielegalem

jest „WuWuA” Trzyha, a pierwszym nielegalem, który

sprzedał się w ilości pozwalającej ubiegać się o status złotej

płyty „Kilka numerów o czymś” Małpy z 2009 roku. Dziś granica pomiędzy nielegalem jest już zatarta - trudno ocenić, który raper jest mainstreamowy, a który wciąż działa w podziemiu. W 2020 jednym z najbardziej rozpoznawalnych podziemnych raperów jest Ebro, który na scenie hip-hopowej działa już od 2008 roku - w pełni nielegalnie, czyli bez oficjalnego wydawnictwa na koncie.

Nu beats

młody nurt muzyczny na pograniczu elektroniki oraz

instrumentalnego hip-hopu. Twórcy nagrywający podkłady

w stylistyce nu beats są przeciwni wpisywaniu ich w określone

ramy gatunkowe, przede wszystkim ze względu na mnogość

inspiracji i muzycznych odniesień w ich utworach. Flagowymi

artystami nurtu nu beats są Flying Lotus, Nosaj Thing,

a w Polsce m.in. Teielte i Minoo.

Old school/stara szkoła

pierwszy istotny okres w rozwoju i popularyzacji muzyki

rapowej. Najczęściej w ten sposób określa się lata 1979-1984.

Artyści, którzy wówczas nagrywali i zyskiwali rozgłos, czyli

m.in. The Sugarhill Gang, Grandmaster Flash oraz Kurtis Blow,

skupiali się przede wszystkim na pozytywnych nagraniach,

mających rozkręcać imprezy. Technika rapowania nie była

specjalnie skomplikowana, a podkłady wyróżniały się prostotą,

jako spuścizna po erze funku i disco.

OLiS

zainaugurowana w październiku 2000 Oficjalna Lista

Sprzedaży Związku Producentów Audio Video (ZPAV). Obejmuje

pięćdziesiąt najlepiej sprzedających się w tygodniowym

okresie wydawnictw muzycznych wPolsce. Zestawienie opiera

się danych uzyskanych z ponad 230 punktów sprzedaży, wśród

których prym wiodą popularne sieci Empik, Media Markt

i Saturn, a także sprzedaż plików mp3 w oficjalnym obiegu.

P-funk

awangardowa odmiana muzyki funk wyodrębniona przez

George’a Clintona i jego zespół Parliament w 1975 roku

wraz z płytą „Mothership Connection”. Nosi znamiona

zarówno stylu życia, jak i religii. Jak zauważa dziennikarz

Rafał Księżyk, Clinton zbiera „wszystko, co było pod ręką:

uliczny slang, styl alfonsów i ćpuńskie wglądy, kościelny

gospel, psychodelię, hard rock, mainstreamowy soul, echa

wojskowych marszów, rytmów latino i futurystyczną

elektronikę, świat seriali science fiction i komiksów.

Przepisuje historę, parodiuje kanony, zarówno kanony

białej Ameryki, jak i klisze z hitów R&B, wygrywa

dwuznaczności słów”. W ten sposób tworzy się „popmitologia” i ogromne źródło inspiracji dla hiphopowych

twórców: m.in. MC Hammera, Digital Underground,

Dr.Dre wraz z N.W.A. i De La Soul, ale też naszego Sfondu

Sqnksa.

Platynowa/złota płyta

wyróżnienie przyznawane za sprzedaż określonej liczby

albumów muzycznych. W każdym kraju próg potrzebny

do uzyskania tej nagrody jest inny. Pierwsze tego typu

odznaczenia przyznano w Stanach Zjednoczonych w 1958

roku, gdy za milion sprzedanych nośników artysta

otrzymywał Złotą Płytę. Polskie płyty, aby móc się ubiegać

o wyróżnienie, muszą osiągnąć sprzedaż 30 tysięcy sztuk

(Platynowa Płyta) oraz 15 tysięcy (Złota Płyta).

Posse cut

utwór, w którym udziela się przynajmniej czterech

niezwiązanych ze sobą formalnie artystów, rapujących na

określony temat. Za najważniejsze w historii hip-hopu posse

cuty uważa się „The Symphony”, gdzie swoje wersy wykonali

Marley Marl, Masta Ace, Craig G, Kool G Rap i Big Daddy

Kane oraz „Scenario”, do którego wykonania A Tribe Called

Quest zaprosili grupę Leaders of the New School. W Polsce

pierwszymi ido dziś szanowanymi posse cuts są „Język polski”

Wzgóra Ya-Pa 3 i Kalibra 44 oraz utwór „Wspólna scena”.

Propsy

wyrazy należnego szacunku. Tłumaczenie amerykańskiego

„propers”, będącego dla odmiany skrótem od „proper

respect”. Pojęcie spopularyzowali raperzy w latach 80.,

ale można je znaleźć dużo wcześniej, choćby w słynnym

Respect, napisanym przez Otisa Reddinga w latach 60.,

a wykonanym przez m.in. Arethę Franklin. 

Punchline

wyjątkowo celny wers będący błyskotliwym skojarzeniem

bądź metaforą. W hip-hopie umiejętność posługiwania się

punchline’ami stanowi jedną z najważniejszych zalet rapera.

Rap (jako muzyka)

element kultury hiphopowej. Gatunek muzyczny, którego

nazwa często używana jest na zmianę z terminem

hip hop. Narodził się w latach 70. XX wieku w Stanach

Zjednoczonych. Początkowo tworzony był tylko przez

czarnoskórych artystów. Na utwory rapowe składają się

podkłady muzyczne, teksty wykonywane przez MC oraz

bardzo często skrecze oraz cuty, za które odpowiada didżej.

Jako element rapu część fachowców wskazuje też beatbox.

Rap uliczny / ciemna strona / hardcore – nurt rapu, w którym

dominującą rolę odgrywa szczery przekaz będący swoistą

formą relacji z wydarzeń dziejących się w biednych,

pogrążonych w przemocy i braku perspektyw dla młodych

ludzi osiedlach. Ich muzyczną ilustracją są najczęściej

mroczne podkłady wykorzystujące sample z muzyki

klasycznej. Inspiracją dla polskich artystów obracających

się w stylistyce hardcore’u i rapu ulicznego są przede

wszystkim twórcy z nowojorskiej dzielnicy Queensbridge

(Mobb Deep, Nas, Cormega) oraz reprezentanci francuskiej

sceny rapowej. Polski rap narodził się zdecydowanie później.

Raper

artysta wykonujący muzykę rap. Przyjęło się, że powinien

być autorem swoich tekstów. U raperów szczególnie ceni się

dobór słów, treść, płynność rapowania, operowanie głosem

na wiele sposobów. Fani klasycznego hip-hopu cenili też

u raperów umiejętność freestyle’u.

Remix

utwór muzyczny będący autorską, producencką

interpretacją wykorzystującą ślady oryginału. Od coveru

odróżnia go pełna dowolność i kreatywność, dzięki której

często remiksy nadają określonemu utworowi zupełnie

nowe brzmienie.

Sampler/Sample/samplowanie

elektroniczny, klawiszowy instrument muzyczny, odgrywający

wcześniej nagrane próbki dźwięków (sample) instrumentów

akustycznych oraz innych dźwięków – nie tylko muzycznych.

Producenci do samplowania wykorzystują również fragmenty

filmów, programów telewizyjnych lub zarejestrowanych

przez siebie dźwięków, takich jak np. odgłosy pracy sprzętów

codziennego użytku.

Scratch/skrecz

dźwięk wywoływany przez odpowiednie „drapanie” przez

didżeja płyty winylowej za pomocą igły gramofonu. Skrecze

są podstawą turntablizmu. Ich wynalazcą był Amerykanin

Grand Wizard Theodore. Wyróżniamy ponad dziesięć różnych 

rodzajów skreczów, a ten element sztuki didżejskiej stopniowo

przenikał z rapu również do innych gatunków muzycznych.

Podstawowe rodzaje tej sztuki to tzw. baby scratch, scribble

scratch i transform scratch.

Soul

gatunek „czarnych” brzmień wywodzący się z rhythm and

bluesa. Za jego pionierów uważa się m.in. Jamesa Browna,

Slya Stone’a i Raya Charlesa, a do popularyzacji przyczyniła

się w głównej mierze działalność założonej w Detroit

w 1959 roku wytwórni Motown Records. W muzyce soulowej

ogromne znaczenie odgrywają emocje twórcy, jego wrażliwość.

Nagrania w większości wykorzystują bogate instrumentarium.

Tagi, srebra, pociągi, jardy

terminy ze świata graffiti. Tag jest podpisem grafficiarza

(writera), który może być wykonany zarówno sprayem, jak

i markerem. Srebro to często malowane w pośpiechu graffiti,

ze srebrnoszarym, chromowym wypełnieniem. Pociągi

stanowią dla writerów idealny cel, bowiem ich twórczość może

tym samym pojechać w świat – pokrywane farbą są całe składy

(wholetrainy), wagony (wholetrain), pracę maluje się pod

oknem (panel). Gdy pociągi są nieużywane, stoją na jardach.

Trap

jeden z podgatunków hip-hopu, który zrodził się na początku

pierwszej dekady XXI wieku na Południu USA. Łączy elementy

imprezowego hip-hopu i brzmień klubowych. Wyróżnia się 

agresywnym, wykorzystującym basy i klawisze brzmieniu,

którego idealnym źródłem jest automat Roland TR-808. Trap

niósł sobą siłę, którą amerykańscy dziennikarze muzyczni

odnosili do życiowej pewności siebie i cwaniactwa handlarzy

narkotyków.

Trip hop

nurt muzyczny, który narodził się w Anglii na początku

lat 90. Za jego protoplastów uważa się grupę Massive

Attack, której album „Blue Lines” z 1991 roku magazyn

„Mixmag” nazwał „hip-hopem na kwasie”. Wyróżnia się

wolnym tempem i melancholijnym, smutnym, często wręcz

mrocznym klimatem oraz wykorzystaniem kobiecych

wokali. Obecność rapera jest możliwa, acz niekonieczna.

W treści oczekiwać należy abstrakcji, poetyki snu.

Trueschool

potoczne określenie rapu, w którym twórcy zwracają uwagę

głównie na pozytywny przekaz, dbają o pamięć o korzeniach

gatunku, przykładają dużą wagę do techniki rapowania.

Wkwestii muzycznej nagrania trueschoolowe opierają się na

samplowanych bitach, w których producenci wykorzystują

pętle z utworów jazzowych, funkowych i soulowych.

Turntablizm

sztuka kreatywnego wykorzystywania gramofonów

i miksera, w której wyspecjalizowała się grupa

didżejów i producentów muzycznych. Nazwę wymyślił 

W 25

i spopularyzował w 1995 roku DJ Babu, dążąc tym samym

do odróżnienia profesji didżeja jako osoby, która ogranicza

się do puszczania płyt, od twórców stawiających na

skrecze, cuty oraz tworzenie praktycznie nowych nagrań na

podstawie dwóch innych utworów puszczanych na adapterach.

Underground/podziemie

określenie używane w stosunku do artystów, którzy nie

wydali jeszcze oficjalnej płyty albo związali się kontraktem

z niezależnymi wytwórniami. Najczęściej dotyczy twórców,

którzy w swojej muzyce stawiają na bezkompromisowy

przekaz inie chcą być zdani na kogokolwiek wpodejmowaniu

ważnych dla artystycznego wizerunku decyzji.

Winyl

płyta gramofonowa; płyta analogowa. Wykonywane są

z różnych materiałów, najczęściej z ebonitu, szelaku lub

polichlorku winylu. Jest to okrągła płyta o średnicy do

30 cm z zapisanym spiralnie, w postaci rowka, analogowym

nagraniem dźwiękowym. Był to najważniejszy nośnik

dystrybucji muzyki od końca wieku XIX do lat 80. wieku XX.

Do ich odbioru potrzebny jest gramofon.

Writer

człowiek praktykujący sztukę graffiti, jeden z czterech

(obok breakdance’u, didżeingu i emceeingu) elementów

kultury hiphopowej. 

Zachodnie Wybrzeże

Region geograficzny na zachodnim wybrzeżu Stanów

Zjednoczonych. W jego skład wchodzą stany Kalifornia,

Oregon i Waszyngton. Dla hip-hopu szczególne znaczenie

miał ten pierwszy. Najważniejszymi dla popularyzacji rapu

twórcami z tych rejonów USA byli m.in. grupa N.W.A., Snoop

Dogg, E-40 oraz Ice T.

Złota era /golden era

umowny termin określający pierwszą połowę lat 90.

w amerykańskim hip-hopie. W zdecydowanej większości

odnosi się to do płyt artystów ze Wschodniego Wybrzeża

(m.in. Nas, Notorious B.I.G., Wu-Tang Clan, A Tribe Called

Quest), ponieważ twórcy z Kalifornii i okolic wydali w tym

czasie mniej klasycznych albumów, do dziś kojarzonych

przez masowe audytorium.